Częstość występowania chorób alergicznych, w tym alergii na pokarmy wzrasta. Alergia na konkretne grupy pokarmów dotyczy nawet 6-8% niemowląt, 3-4% dzieci starszych i młodzieży oraz 1-3% dorosłych. Alergia na pokarmy może wystąpić zarówno u dzieci karmionych mlekiem matki, jak i tych spożywających mleko modyfikowane, jednak w przypadku drugiej grupy występuje ona częściej.

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergia na pokarmy jest skutkiem nieprawidłowego działania układu immunologicznego człowieka, który nadmiernie odpowiada na czynniki zewnętrzne – alergeny pokarmowe – tolerowane przez większość populacji. Kontakt z alergenem pokarmowym u osób uczulonych prowadzi do wystąpienia reakcji alergicznej i objawów chorobowych. U najmłodszych dzieci objawy alergii wywoływane są przede wszystkim białkami mleka krowiego. Do najważniejszych z nich należą kazeina i białka serwatkowe. Alergii na białka mleka krowiego nie należy utożsamiać z nietolerancją cukru laktozy, gdyż są to dwie różne, niezależne od siebie dolegliwości.

Rola mleka matki i prawidłowej mikrobioty przewodu pokarmowego w profilaktyce alergii pokarmowej

Mleko matki jest najbardziej właściwym sposobem karmienia dziecka. Zawiera m.in. bakterie z rodzaju Bifidobacterium oraz składniki prebiotyczne, które w efektywny i naturalny sposób kształtują mikrobiotę przewodu pokarmowego oraz układ odpornościowy dziecka. To właśnie w jelitach znajduje się aż 70-80% wszystkich komórek układu odpornościowego. Utrzymanie właściwej liczby bakterii z rodzaju Bifidobacterium jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju odpowiedzi immunologicznej. Zaburzenia mikrobioty przewodu pokarmowego zwiększają ryzyko wystąpienia alergii.

Jak zapobiegać wystąpieniu reakcji alergicznej?

Niezależnie od ryzyka wystąpienia alergii (rycina powyżej) u dziecka w 1 roku życia rekomenduje się:

• Karmienie piersią jak najdłużej (wyłączne przez pierwsze 6 miesięcy życia i kontynuowane nawet do ok. 2. roku życia malucha – tak długo, jak chce tego mama oraz dziecko, przy jednoczesnym rozszerzaniu diety). Jeśli jest to niemożliwe, warto skonsultować się z lekarzem w celu dobrania właściwego mleka. Można np. w tej grupie dzieci zaproponować preparaty typu HA (mieszanki zawierające częściowo zhydrolizowaną frakcję białkową mleka krowiego, czyli hydrolizaty o nieznacznym stopniu hydrolizy),
• Rozszerzanie diety dziecka, podobnie jak w grupie zdrowych niemowląt, nie wcześniej niż w 17. tygodniu życia i nie później niż w 26. tygodniu życia,
• Nie zaleca się i nie ma potrzeby, niezależnie od stopnia ryzyka wystąpienia alergii u dziecka, opóźniania wprowadzania do jego diety pokarmów potencjalnie alergizujących (np. jaj, pszenicy (glutenu) czy ryb).

Modyfikacja diety i eliminacje pokarmowe u matki karmiącej są wskazane jedynie, gdy dany pokarm w próbie prowokacji potwierdza reakcję alergiczną u dziecka. Jeśli karmienie piersią jest niemożliwe, a dziecko prezentuje objawy alergii na mleko należy skonsultować się z lekarzem celem zastosowania preparatu o znacznym stopniu hydrolizy. Preparaty te, o składzie jak najbardziej zbliżonym do mleka matki, zawierają „pocięte” łańcuchy białkowe, co obniża ich alergenność. Niektóre preparaty o znacznym stopniu hydrolizy mogą zawierać ponadto korzystne bakterie, np. Bifidobacterium breve – izolowane z jelit zdrowych niemowląt i obecne w mleku matki.

Im szybciej alergia na pokarmy u dziecka zostanie prawidłowo zdiagnozowana, tym wcześniej możliwe będzie wdrożenie odpowiedniej diety, która ma uchronić malucha przed niepożądanymi skutkami alergii.

¹ Neu J. et al., Clin Perinatol, 2011; 38(2): 321–331Krzywicka A., Alergia na białka mleka krowiego a nietolerancja laktozy, Standardy Medyczne Pediatria, 2019.
² Januszewicz P., et al. Stosowanie hydrolizatów białkowych (...), Standardy Medyczne / Pediatria, 3(1): 6–8, (2001).
³ Vighi G., et al. Clin Exp Immunol, 2008;153(Suppl. 1):3–6.
⁴ West C.E., et al. J Allergy Clin Immunol, 2015;135:3-13.
⁵ Azad M., et al. Clin Exp Allergy 2015;45:632–43.
⁶ Kim BJ., et al. Allergy Asthma Immunol Res, 2014;6(5):389–400.
⁷ Cukrowska B., Programowanie mikrobiotyczne i zywieniowe (...), STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2018, T 15.
⁸ Czerwionka-Szaflarska M., Alergia na białka mleka krowiego w praktyce pediatrycznej – praktyczne aspekty stosowania silnych hydrolizatorów i mieszanek elementarnych, Standardy Medyczne Pediatria, 2018.
⁹ Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A., Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, Pediatr. Med. Rodz. 2010, 6 (2), p. 92-99.
¹⁰ Oozeer R. et al., Intestinal microbiology in early life: specific prebiotics can have similar functionalities as human-milk oligosaccharides, Am J Clin Nutr, 2013; 98 (suppl): 561S–71S.
¹¹ Martin R. et al., Appl Environ Microbiol, 2009; 75(4): 965–9.